روشهای مطالبه بهای حق ریشه و نسق زراعی- وکیل متخصص حق ریشه.

پیدایش حق ریشه ونسق زراعی

از گذشته مرسوم بوده که بین مالک زمین های کشاورزی که زمین خود را اجاره می دادند چه به صورت مزارعه ویامساقات و در زمین کشت درخت و یا زراعت انجام می شده، بعد از پایان مدت اجاره، بین مالک زمین و کشاورز حقی ایجاد می شده ،که قبل از تخلیه به ایشان تعلق می گرفته که تحت عنوان حق ریشه پرداخت می گردید.

این نوع حق در منابع فقهی و شرعی وجود ندارد. لیکن به جهت عرف بودن حق قانونی شناخته شده و قانون آن را به رسمیت قبول کرده است.البته نام های دیگری نیز به آن داده اند:دست رنج رعیتی و دستارم و یا حق آب و گل و حق کارافه ویا حق زارعانه هم خوانده می گردید. این حق در واقع حق مالی محسوب می گردد.

در صورت پرداخت نکردن این حق ،مستاجر میتواند تحت همین عنوان،دادخواست مطالبه حق ریشه و نسق زراعی به دادگاه تقدیم نماید.

محاسبه این حق توسط کارشناس رسمی دادگستری تعیین می گردد که علت های گوناگونی مبنای تعیین آن میباشد، مانند مدت زمان زراعت توسط کشاورز، میزان سرمایه‌گذاری زارع و آبادانی و موقعیت و ارزش ملک که در تعیین حق ریشه و نسق زراعی موثر هستند.

دادگاه صالح برای رسیدگی حق ریشه و نسق زراعی

برخلاف تصور، این دعوا از ملک غیر منقول جداست و باید در محل اقامت خوانده( مالک) مطرح گردد و ارتباطی به محل زمین زراعی ندارد ،علتش این است که پس از اتمام قرارداد اجاره کشاورز حق عینی بر ملک نداشته و جزء حقوق مالی معنوی محسوب می گردد.

اما اغلب مراجعه قضایی حق ریشه را در حکم مال غیرمنقول دانسته و دادگاه محل وقوع ملک را صالح می داند.

آیا همزمان با تصرف ملک توسط کشاورز حق ریشه قابل مطالبه میباشد؟

خیر، باید ملک از تصرف کشاورز خارج گردد تا او بتواند از مالک ،این حق را مطالبه کند.

آیا صرف قرارداد زراعت این حق را ایجاد می کند؟

خیر، این امر می بایست مستمر و تصرفات استمرار داشته باشد.

آیا شخص غاصب زمین می‌تواند حق ریشه و نسق زراعتی دریافت نماید؟.

خیر، در صورتی که بین مالک یا مورث قراردادی منعقدباشد. امکان محکومیت مالک وجود دارد و صرف غصب ملک این امکان را فراهم نماید.

در صورتی که در قرارداد ذکر شود که کشاورز حق ریشه ونسق زراعی ندارد صحیح است؟

طبق آراء دیوان عالی کشور در صورتی که ذکر گردد،امکان مطالبه وجود ندارد. اگرچه نظر مخالفی هم می باشد ؛بدین جهت که قبل از وجود حق،امکان اسقاط آن نیست.

آیا امکان انتقال حق نسق و زارعانه به اشخاص دیگر امکان پذیر می باشد؟

بله، حق زارعانه به لحاظ حقوق به صورت قهری( ارث) یا عادتی قابل نقل و انتقال میباشد، در قالب صلح نامه رسمی و یا عادی نیز منتقل می گردد.اما در صورتی که موجر موافق انتقال نباشد ضمن انتقال منافع عین مستاجره این انتقال می بایست انجام گیرد و در صورت مخالفت ،تجویز انتقال منافع را از دادگاه تقاضا نمود.

آیا انتقال حق زارعانه به صورت رسمی لازم است؟

خیر، چون حق زارعانه جزو حقوق راجع به عین املاک است،نقل و انتقال آن نیز نیاز به ثبت رسمی ندارد.

چنانچه حق ریشه و زارعانه بدون قرارداد باشد ،امکان مطالبه دارد؟

بله، لیکن همزمان با مطالبه حق ریشه می باید اثبات حق ریشه را هم تقدیم دادگاه نمود اما در صورت داشتن قرارداد عادی و رسمی مطالبه به راحتی امکان دارد.

مستندات قانونی حق زارعانه و حق ریشه

• تبصره ی یک ماده ی ۲۲ قانون اصلاحی قانون اصلاحات اراضی مصوب ۳۴۰
• ماده ی ۴ لایحه ی قانونی طریقه ی رفع مشکلات پیش بینی نشده در قوانین و مقرارات اصلاحات اراضی مصوب ۱۳۴۹
• ماده ی ۴ قانون تعیین تکلیف اراضی مزروعی و اعیان مستحدث از طرف اشخاص در دهات و مزارع خالصه، مصوب ۱۳۵۴
• تبصره ی ۱- ماده ی ۶ قانون تعیین تکلیف اراضی مزروعی و اعیان مستحدث از طرف اشخاص در  دهات و مزارع خالصه، مصوب ۱۳۵۴
• ماده ی ۳۱ آیین نامه ی قانون ثبت اسناد و املاک مصوب ۱۳۱۷
• ماده ی واحده و تبصره ی ۴ قانون ابطال اسناد و فروش رقاب آب و اراضی موقوفه مصوب ۱۳۷۱
• تبصره ی ۴ ماده ی ۶ آیین نامه اجرای قانون ابطال اسناد و فروش رقبات، آب و اراضی موقوفه (اصلاحی ۲/۸/۸۰)
• رای وحدت رویه ی شماره ی ۷۰۲ مورخ ۲/۵/۱۳۸۶ هیات عمومی دیوان عالی کشور
• رای وحدت رویه شماره ی ۵۶۸ مورخ ۱۹/۹/۱۳۷۰ هیات عمومی دیوان عالی کشور

وکیل متخصص حق ریشه

امور حق ریشه و نسق زراعتی یکی از تخصصی ترین و حساس ترین امور است که حتماً باید قبل از هرگونه اقدامی با وکیل مربوطه مشاوره نمود.شما میتوانید با موسسه کرج وکیل تماس گرفته و از مشاوره حقوقی رایگان بهره جویید.